ΔΙΚΤΑΜΟΣ :Ο ΈΡΩΝΤΑΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΈΧΕΙΣ ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΤΟΥ ΈΡΩΤΑ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΨΕΙΣ ΝΑ ΤΟ ΜΑΖΕΨΕΙΣ

Λαογραφικές αναφορές αναφέρουν ως περίοδο συλλογής µετά του Προφήτη Ηλία, 20 Ιουλίου, όταν είναι πια “λαδωµένος”. Αναφέρεται µάλιστα ότι ο ∆ίκταµος τότε έχει τόσο θυµό ώστε ο αέρας που τον περιβάλει αναφλέγεται “αρπά και ανάφτει και όποιος θωρεί τη λάµψη”

Πολυετές φυτό, αρωματικό, με βλαστούς 20-40 εκ. Φύλλα 13-25 χιλιοστά, δισκοειδή-ωοειδή, καλυμμένα με πυκνές τρίχες. Άνθη με στεφάνη ροδινοπρασινωπή έως κοκκινολιλά, περιβαλλόμενη από μεγάλα κοκκινωπά βράκτια. Κάλυκας με 5 οδόντες.
Επιστημονική ονομασία: Origanum dictamnus
Οικ.: Lamiaceae
Το όνομά του προέρχεται από τη λέξεις Δίκτη (όρος) και θάμνος, ο θάμνος της Δίκτης.
Άλλες ονομασίες: έρωντας, σταματόχορτο, αττίταμος
ΒΙΟΤΟΠΟΣ: Σχισμές βράχων μέχρι 1600m

Ο Δίκταμος στη Μινωϊκή Κρήτη: Οι Μινωΐτες
εκμεταλλεύονταν την πλούσια βλάστηση του νησιού για την Παρασκευή αρωμάτων και αλοιφων και ένα από τα πιο ονομαστά φυτά ήταν και ο Δικταμος. Ηταν το ιερό φυτό της της Άρτεμης Δίκτυννας. Τον χρησιμοποιούσαν στην παρασκευή θεραπευτικών αλοιφών και αρωματικών οίνων (Δικταμίτης οίνος). Το έλαιο που παρασκεύαζαν από το φυτό είχε τονωτικές και διεγερτικές ιδιότητες. Αιθέριο έλαιο δίκταμου μέσα σε ελαιόλαδο προσφερόταν στους θεούς, στους βασιλιάδες και ιερείς της Μινωικής Κρήτης, των Μυκηνών και της Πύλου από τον 15ο έως και τον 13ο αιώνα π.Χ.
ΣΥΛΛΟΓΗ: Ο δίκταμος υπήρξε είδος µε ιδιαίτερη οικονοµική σηµασία στο παρελθόν, όπως και σήµερα. Αρχικά συλλεγόταν (και ακόµα συλλέγεται) από άγριους πληθυσµούς. Η υπερβολική όµως εκµετάλλευση του άγριου δικτάμου προκάλεσε µείωση των πληθυσµών ακόµα και την εξαφάνιση τους από ορισµένες περιοχές. Το φυτό στις µέρες µας προστατεύεται από τη Συνθήκη της Βέρνης, αλλά οι νόµοι δεν εφαρµόζονται εύκολα στις αποµακρυσµένες περιοχές της Κρήτης. 

Ο άγριος δίκταµος σε παλαιότερα χρόνια συλλεγόταν σε ολόκληρη την Κρήτη από χωρικούς για δική τους χρήση ή προκειµένου να το πουλήσουν. Οι συλλέκτες ήταν µεµονοµένοι ή σε οµάδες πηγαίνοντας σε διάφορες περιοχές του νησιού προκειµένου να εξασφαλίσουν άφθονο υλικό. Αναλογικά µε την ονοµασία του ∆ικτάµου σε κάθε περιοχή, τους συλλέκτες αυτούς τους ονόµαζαν Ερωντάδες, Αττιτανολόγους, Βοτανολόγους ή Μαζωχτάδες. Οι οµάδες (πατούλιες) αυτές χωρίς να έχουν ιδιαίτερες γνώσεις αναρριχητικής τεχνικής και µε πρωτόγονο εξοπλισµό (δένονταν με γερά σκοινιά, τα οποία λέγονταν γούμενες ) και κρέμονταν στους βράχους και μάζευαν ή ξερίζωναν ολόκληρο το φυτό χρησιμοποιώντας μακρυά κοντάρια τα οποία έφεραν μεταλλική περόνη στην άκρη. Λόγω αυτής της επικινδυνότητας πήρε και το όνομα "έρωντας", γιατί πρέπει να 'χει κανείς το πάθος του έρωτα για ν' αποφασίσει να διακινδυνέψει τη ζωή του για να το μαζέψει. Τα απροσπέλαστα µέρη και τα θανατηφόρα ατυχήµατα που έγιναν κατά τη διάρκεια της συλλογής, ανάγκασαν τους Κρητικούς, ιδιαίτερα κοντά σε τοποθεσίες που βρίσκονταν οι φυσικοί πληθυσµοί, να ξεκινήσουν την συστηµατική καλλιέργεια το 1920-23.

Η συλλογή γίνεται όταν το φυτό βρίσκεται στο στάδιο της άνθισης. Συλλέγονται οι ανθοφόροι βλαστοί µε τα λίγα φύλλα της βάσης τους και χωριστά τα υπόλοιπα µέρη του φυτού. Σε όλη τη βλαστική περίοδο γίνονται 2-4 συλλογές. Η πρώτη συλλογή γίνεται στο τέλος του Μαΐου και ένα µήνα αργότερα, µέχρι και Αύγουστο. Λαογραφικές αναφορές αναφέρουν ως περίοδο συλλογής µετά του Προφήτη Ηλία, 20 Ιουλίου, όταν είναι πια “λαδωµένος”(Φραγκάκη Ευαγ.,1969). Αναφέρεται µάλιστα ότι ο ∆ίκταµος τότε έχει τόσο θυµό ώστε ο αέρας που τον περιβάλει αναφλέγεται “αρπά και ανάφτει και όποιος θωρεί τη λάµψη”. To φαινόµενο της ανάφλεξης του φυτού, παρατηρείται αν κάποιος ανάψει ένα σπίρτο κοντά του.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

Συγκεκριµένα το 1923 η εντατική καλλιέργεια άρχισε στα χωριά του Ρεθύµνου Κάτω

Πόρος και Αργυρούπολη. Αρχικά το καλλιεργούσαν σε γλάστρες, στις σχισµές των βράχων, τις τρύπες τοίχων κλπ. Από το 1928 επεκτάθηκε η καλλιέργεια και σε άλλες περιοχές της Κρήτης και κυρίως στην περιοχή Αρχάνες, Ξενιάκο και Έµπαρος Ηρακλείου. Από το 1935 κυρίως άρχισε η αλµατώδης επέκταση της καλλιέργειας του για να φθάσει λίγο πριν από τον πόλεµο του 1940, η συνολική παραγωγή καλλιεργούµενου ξηρού δικτάµου, τις 8.000 οκάδες στην περιοχή Εµπάρου, Ξενιάκου, και Αρχάνων. Η Γερµανική κατοχή ανέκοψε την καλλιέργεια και κατέστρεψε την παραγωγή. Αµέσως µετά την κατοχή ξανάρχισε η καλλιέργεια κυρίως σε χωριά του Ηρακλείου π.χ. Έµπαρος, Ξενιάκο, Μηλιαράδω, Θωµαδιανό, Αφρατί, από 370 καλλιεργητές σε έκταση 125 στρεµµάτων και µε παραγωγή 50 τόνων περίπου το χρόνο. Οι περισσότεροι κάτοικοι των περιοχών αυτών ασχολούνταν µε την συγκεκριμένη καλλιέργεια, η οποία αποτελούσε την κυριότερη πηγή εισοδήµατός τους. Το 1964 έχουµε εξαγωγή 24 τόνων περίπου ξηρού δικτάµου από το λιµάνι του Ηρακλείου. Είχε µάλιστα δηµιουργηθεί και συνεταιρισµός καλλιεργητών δικτάµου, που δανειοδοτούσε η Αγροτική Τράπεζα. Πληροφορίες από τοπικούς καλλιεργητές θέλουν το Συνεταιρισµό Καλλιεργητών ∆ικτάµου να ιδρύεται το 1956. Από το 1982 ο συνεταιρισµός φαίνεται να ατονεί, ενώ την τελευταία περίοδο του είχε 130 µέλη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ-ΧΡΗΣΕΙΣ:

Ο δίκταμος συμπεριλαμβάνεται στα θαυματουργά φυτά των αρχαίων ιδιαίτερα για τις επουλωτικές του ιδιότητες. Οι μεν φαρμακευτικές του ιδιότητες οφείλονται στις ενώσεις θυμόλη και καρβακρόλη, οι δε αρωματικές στην πουλεγιόνη.
Ο Ιπποκράτης τον συνιστούσε σε έμπλαστρο για τη χοληδόχο κύστη, τους πνεύμονες και τα πρηξίματα.
Σύμφωνα με το Θεόφραστο χρησιμοποιήθηκε άπειρες φορές την ώρα του τοκετού σαν κατάπλασμα χαμηλά στην κοιλιά για τη δυστοκία. Τον προφύλαγαν μάλιστα μέσα στο κενό των βλαστών του άρτηκα και του καλαμιού μην τυχόν και χάσει τις ιδιότητές του
Ο Διοσκουρίδης θεράπευε τις πληγές των στρατιωτών σε περιόδους πολέμου.
Η Αφροδίτη θεράπευσε με αυτόν τον Αινεία στον Τρωικό πόλεμο και επίσης τον χρησιμοποίηεη η ίδια όταν αισθάνθηκε τους πόνους του τοκετού, πετάχτηκε στην Κρήτη, στο όρος Ίδη (Ψειλορίτης), μάζεψε φύλλα δικτάμου και τα χρησιμοποίησε κατάλληλα.
Ο Αριστοτέλης διηγείται ότι : Όταν τα αγριοκάτσικα του Ψηλορείτη πληγώνονταν από βέλη κυνηγών, μασούσαν δίκταμο και τον έβαζαν πάνω στην πληγή τους, για να απομακρύνουν το δηλητήριο και το ίδιο το βέλος και να θεραπευτούν!

Γενικά σαν αφέψημα απαλύνει τους πονοκεφάλους, τις νευραλγίες, τις στομαχικές και ηπατικές παθήσεις και τους πόνους της περιόδου.

Σε κατάπλασμα απαλύνει πονοκεφάλους, πληγές και δερματικές φλεγμονές.

Το αιθέριο έλαιο του ανακουφίζει από μυϊκούς , ρευματικούς πόνους και παθήσεις του δέρματος

Επίσης χρησιμοποιείται για των αρωματισμό των καλών λικέρ και βερμούτ όπως η βενεδικτίνη, το άρκεμπιζ, το κινζάνο καθώς και αυτών της ποτοποιίας Martini & Rossi στην Ιταλία η οποία εισάγει ετησίως αρκετούς τόνους από αποξηραμένο δίκταμο για να τον χρησιμοποιήσει ως βασικό συστατικό για τον αρωματισμό των προϊόντων της.

Το αιθέριο έλαιο του δικτάμου, το λάδι από αλάδανο καθώς και πολλά άλλα αιθέρια έλαια και φυτικά καλλυντικά από κρητικά και άλλα βότανα μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα της BioAroma , του μοναδικού αποστακτήριου κρητικών βοτάνων.

Μανούσος Πεδιαδίτης

Χημικός, ΜΒΑ Ιδιοκτήτης BioAroma
Το ανάρτησα από http://www.joyfullife.gr